Aby bronić przyrody trzeba ją pokochać i poznać
Jednym z elementów wyróżniających nasze polskie Zielone Letnie Uniwersytety od Green Summer Schools i Green Summer Academies w innych krajach Europy jest celowe umiejscowienie naszych ZLU w miejscach ułatwiających kontakt z żywą przyrodą. Dlatego pierwszy ZLU w 2015 roku odbył się w Białowieskim Parku Narodowym, a drugi w Ciechocinku nad dziką piękną Wisłą. Wychodzimy bowiem z założenia, że jako ruch polityczny promujący, poza demokracją partycypacyjną, pacyfizmem, prawami człowieka i in., również zrównoważony rozwój, poszanowanie środowiska i ochronę przyrody, musimy albo rekrutować aktywistów umotywowanych do pro-ekologicznych działań, albo motywować innych do zainteresowania i aktywności w tym zakresie. Wydaje nam się, że aby ludzie chcieli aktywnie działać na rzecz ochrony i poszanowania przyrody, muszą ją pokochać. Aby mogli ją pokochać, muszą wejść w bezposredni kontakt z żywą przyrodą, z pomocą kompetentnych eko-przewodników, którzy będą potrafili nie tylko podzielic się ich cenną wiedzą, ale także zarazić innych ich cenną pasją. Na Zielonym Letnim Uniwersytecie 2017 byliśmy w otulinie Wielkopolskiego Parku Narodowego. Naszymi przewodniczkami były poznańskie przyrodniczki Justyna Odrzykoska i Agnieszka Błasiak (https://www.facebook.com/lasAgnieszki/). Pisemna relacja Justyny Odrzykowskiej z naszych ośmiu wycieczek przyrodniczych jest na tyle ciekawa, że się z nią z przyjemnością dzielimy.
W dniach 13-16 lipca 2017 roku na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego odbyły się wycieczki przyrodnicze prowadzone przez Agnieszkę Błasiak i Justynę Odrzykoską w ramach Zielonego Letniego Uniwersytetu „Hope and Cope”. W ciągu czterech dni uczestnicy odwiedzili następujące miejsca: Rezerwat Grabina, Rezerwat Sarnie Doły, Rezerwat Żabiak, Jezioro Kociołek, Zalewy Nadwarciańskie oraz Trzcielińskie Bagno. Odbyła się także wyprawa dla dzieci wzdłuż rzeki Warty oraz wieczorna obserwacja nietoperzy nad Wartą.
Wieczorem 13 lipca, tuż po przyjeździe i powitaniu uczestników odbyła się wycieczka do Rezerwatu Grabina, gdzie mogliśmy obserwować około 150 letnie graby i jesiony. Przyglądaliśmy się jak wahania wody wpływają na zmiany w składzie gatunkowym lasu. Rozpoznawaliśmy gatunki drzew i rozmawialiśmy o naturalnych procesach zachodzących w lesie, czyli o wypieraniu jednych gatunków przez inne. Było też o gatunkach inwazyjnych oraz podyskutowaliśmy o tym co się obecnie dzieje z Puszczą Białowieską.
14 lipca pierwsza grupa wyruszyła o 6 rano do Rezerwatu Sarnie Doły i Rezerwatu Żabiak. Polodowcowe oczko wodne w Rezerwacie Żabiak idealnie pokazuje znaczenie takich niewielkich zbiorników dla zwierząt żyjących w lesie. Jest to ważne miejsce rozrodu żab, ropuch i traszek. Sarny i jelenie wykorzystują go jako wodopój. Obserwowaliśmy niezliczone ilości sarnich i jelenich tropów. Poza tym dobrze było widać ślady żerowania bobrów oraz zgryzanie młodych drzewek przez sarny. Bardzo duża ciekawostką okazała się ryba żyjąca w kociołku w Rezerwacie Żabiak, która przez wiele lat przystosowała się do życia w tym jednym zbiorniku. Tego samego dnia, popołudniu odbyła się wycieczka nad Jezioro Kociołek, która na prośbę uczestników wydłużyła się do czterech godzin. Po drodze do jeziora przechodziliśmy obok Jeziora Góreckiego, na którym zamontowany jest aerator do napowietrzania wody. Bardzo to zaciekawiło uczestników i jednocześnie rozpoczęło dyskusję na temat eutrofizacji jezior. Zastanawialiśmy się nad tym czy jeżeli jest to naturalny proces to czy człowiek powinien w niego ingerować i co tak naprawdę powinno się chronić. Po drodze do Kociołka widzieliśmy zeszłoroczne nory lisów i borsuków. Oglądaliśmy mrowisko i obserwowaliśmy dziwnie poskręcane drzewa zaatakowane przez grzyba skrętaka.
15 lipca o poranku ruszyliśmy rowerami nad Zalewy Nadwarciańskie. Uczestnicy byli zachwyceni porannymi mgłami rozciągającymi się nad Wartą. Nad Zalewami rozmawialiśmy o ważnej funkcji jaką pełnią tereny wilgotne i o tym jak istotną rolę spełniają dla ochrony przeciwpowodziowej. Obserwowaliśmy w tym miejscu przechodzenie łęgu w ols a w trzcinach słuchaliśmy śpiewu trzcinniczka. Byliśmy też świadkami sprzeczki pomiędzy dwiema czaplami białymi. Popołudniu odbyła się wycieczka dla dzieci wzdłuż Warty. Mieliśmy okazję obserwować jaszczurki przemieszczające się wśród kwiatów nadwarciańskiej łąki, motyle, niezliczone rodzaje owadów i mrówki przemierzające bardzo długą drogę z mrowiska do rzeki. Starsze dzieci mogły w bezpiecznym miejscu spróbować krzesać ogień przy użyciu krzesiwa i poćwiczyć równowagę podczas przechodzenia po linie pomiędzy drzewami. Ciekawym znaleziskiem okazał się galaretowaty owocnik grzyba sromotnika smrodliwego. Wieczorem nad Wartą dla wszystkich uczestników Zielonego Uniwersytetu odbyło się spotkanie z nietoperzami. Pomiędzy drzewami została rozwieszona sieć chiropterologiczna, do której były przyczepione zdjęcia nietoperzy. Wielką niespodzianką okazało się pojawienie się dwóch osób przebranych w strój nietoperza. Poza tym dużo rozmawialiśmy o zachowaniach nietoperzy, miejscach bytowania, rozrodzie i zagrożeniach. Podczas tych opowieści słuchaliśmy odgłosów nietoperzy za pomocą detektora ultradźwięków.
16 lipca o poranku liczna grupa wybrała się nad Bagna Trzcielińskie. Jak tylko przyjechaliśmy to przywitał nas klangor żurawi. Przed wejściem na bagna stanęliśmy na chwilę przy tablicy informacyjnej pokazującej zdjęcie lotnicze terenu jeziora Trzcielińskiego. Zastanawialiśmy się nad rolą sukcesji oraz czy warto zbiorniki wodne chronić przed zarastaniem czy pozostawić je naturalnym procesom. Maszerując ścieżką wydeptaną przez dziki doszliśmy do olsów i porozmawialiśmy o znaczeniu bagien jako małej retencji. Niezliczone ilości tropów borsuka doprowadziły nas do ich tegorocznej nory.
Podczas wycieczek mogliśmy obserwować wiele typów zbiorowisk, od bagiennego do leśnego. Uczestnicy byli bardzo uważni, doskonale wynajdowali ciekawe okazy, szukali śladów i tropów zwierząt oraz zadawali ciekawe pytania. Był czas na dyskusje i czas na obserwacje. Wycieczki uważam za bardzo udane.
Justyna Odrzykoska
Źródła Brexitu przedstawił analityk z brytyjskiego think-tanku Green House, dr Ray Cunningham. Przypomniał źródła brytyjskiego poczucia niepowtarzalności, wspomniał historię wielkiego imperium kolonialnego i sytuację geopolityczną kraju przed referendum. Cunningham zgadza się z Philippem Lambertsem, że niemożliwa jest dziś w Europie skuteczna ochrona środowiska tylko w jednym kraju Unii. Dlatego Brexit może być jego zdaniem dużym ciosem dla proekologicznej transformacji Unii, ale i dla samej Wielkiej Brytanii. „Mimo, że wiele osób uważa, że ostatecznie Brexit może nie dojść do skutku, osobiście uważam, że Brexit dojdzie do skutku, inaczej zadano by zbyt duży cios demokracji”-stwierdził. Jest jednak nadzieja, jego zdaniem, po tym jak Teresa May na skutek nowych wyborów nie dostała mandatu na silny Brexit, że będzie to porozumienie podobne do tych ze Szwajcarią czy Norwegią, czyli „pół w pół poza”, co oczywiście nikogo nie zadowala całkowicie, ale co byłoby jakimś akceptowalnym kompromisem. Natomiast co się stanie w Wielkiej Brytanii w dziedzinie ekologicznej transformacji, będzie zależało od tego kto będzie miał władzę i kontrolę nad gospodarką. Teoretycznie jest możliwe, że mimo Brexitu dokona się progresywna, zielona transformacja. Jednakże jeżeli kontrolę będą miały konserwatywne siły, to nie należy się spodziewać innej drogi niż dzisiejsza neoliberalna gospodarka, gdyż dla nich ważna jest kontynuacja, tradycja i stabilność, a nie progresywna, zielona reforma.
Lucile Schmid, współprzewodnicząca Zielonej Fundacji Europejskiej (GEF) odniosła się do polityki energetycznej Unii i zwróciła m.in. uwagę na fakt, że proekologiczna transformacja spotyka na silny opór lobbistów wywierających naciski na Komisję Europejską [FSZ: gdyż nie sprzyja ona interesom wielkiego biznesu w wielu sektorach tradycyjnej gospodarki]. Fakt, że polityka energetyczna nie jest kompetencją wspólnoty tylko każdego kraju członkowskiego, nie ułatwia sprawy, gdyż kraje członkowskie mają bardzo różne modele energetyczne. Gdy wyszedł pierwszy pakiet klimatyczno-energetyczny w 2008 roku, EU była w tej kwestii silniejsza niz jest dziś. „Mimo, że my wiemy , że ekologiczna transformacja jest konieczna, nie znaczy, że wygramy”- powiedziała – „opór jest bardzo silny; konserwatywne siły, o których mówił Ray są silne także we Francji i w innych krajach Unii”. Zwróciła też uwagę na niespójność reguł i polityk unijnych. Rozwój nowych technologii OZE jest kosztowny i wymaga dużych inwestycji publicznych, a jednocześnie kraje członkowskie nie mają prawa przekroczyć 3% PKB zadłużenia publicznego. Toczy się więc walka między Parlamentem Europejskim, Komisją i Radą, gdyż parlament najbardziej wspiera zieloną transformację i rozwiązania sprzyjające ekologii i zdrowiu, np. starając się wyeliminować produkty powodujące zaburzenia hormonalne, czemu zwykle, jak przyjdzie do konkretnych działań, sprzeciwia się pod wpływem lobby przemysłowych Rada Europejska [FSZ: czyli rządy], chyba, że chodzi o wygłoszenie ogólnych wartości. Odnośnie Brexitu wspomniała o dużej akceptacji Brexitu we Francjii. W niedawnych wyborach prezydenckich aż 8 z 11 kandydatów było raczej zadowolonych z Brexitu. A jednak Europa wciąż jest ważna dla Francuzów, bo w końcu zdecydowanie wygrał Emanuel Macron, budując cały swój ruch polityczny wokół proeuropejskich haseł. Macron, zdaniem Lucile Schmid, chce kontynuować transformację ekologiczną, w zgodzie z Porozumieniem Paryskim, ale aby mu się to udało, będzie musiał jej zdaniem zbudować nowe sieci współpracy z innymi podmiotami społecznymi i politycznymi. Niewątpliwie kwestie ekologiczne będą tematami współpracy francusko-niemieckiej, chociażby takie jak energetyka jądrowa. Dobrze, że Macron będzie mocno wspierał politykę unijną, bo dziś to właśnie w Parlamencie Europejskim francuscy Zieloni mają najwiekszy wpływ. Co do polityki krajowej, obecnie kwestie ochrony środowiska reprezentuje przede wszystkim osoba i program nowego ministra Transformacji ekologicznej i solidarnej, powszechnie szanowanego działacza ekologicznego i reportera Nicolasa Hulota. Hulot, zdaniem Lucile Schmid, mógłby stać się wsparciem transformacji ekologicznej i ambitnej polityki klimatycznej dla ruchów proekologicznych we wszystkich krajach Unii, nie tylko we Francji. Lucile Schmid zwrócila ponadto uwagę, że Brexit był kubłem zimnej wody dla wszystkich i pohamował separatystyczne ambicje w innych krajach.
przyszłości Unii przedstawionych niedawno przez Komisję Europejską. Zdaniem Gogolewskiego wszystkie te scenariusze charakteryzują się brakiem wyobraźni, kreatywności i wizji. Przy tym całkowicie unika się wrażliwego tematu ewentualnej zmiany traktatów. Alternatywą jest jego zdaniem pojawienie się „europejskiej awangardy” państw, które będą się integrować szybciej i głębiej niż pozostałe, które mogą do nich później dołączać. Zdaniem Gogolewskiego Brexit będzie może szansą dla bardziej ekologicznej Europy, bo wiele razy był, często z Polską, siłą blokującą – tak było na przykład z gazem łupkowym i blokowaniem regulacji unijnych.
